تهران- ایرناپلاس- سخنان رئیس جمهوری در جلسه روز یکشنبه هیات دولت، حاوی نکات قابل تاملی درباره موضوع‌های جاری مرتبط با آب و برخی گله­‌مندی­‌های مردم بود. نخست آنکه تاکید کرد: «چنانچه مردم در موضوعی گله‌مندند وظیفه داریم ابعاد مختلف مشکلات و راهکارهای موجود را برای مردم تبیین و تشریح کنیم».

به گزارش ایرناپلاس، به نظر می­‌رسد اشاره رئیس جمهوری به مشکلات و گله­‌مندی­‌های اخیر در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری درباره مشکلات آب و حقابه باشد که لازم است هرچه زودتر ضمن تبیین «شرایط موجود»، برای ترسیم چشم­‌انداز و هدف­‌گذاری سامان آنها، چاره­‌اندیشی شده و پیش از تسری آن به مناطق دیگر، برنامه­‌های عملیاتی و قابل اجرا تدوین کرد.

نکته مهم­ دیگری که رئیس هیات دولت به آن اشاره کرد، مرتبط با بحران کم­‌آبی و  خشکسالی گسترده­‌ای است که مدت­‌هاست گریبان‌گیر کشور شده؛ آنچنان که رئیس‌جمهوری نیز تصریح کرد، رسیدگی به معضل خشکسالی و کم­‌آبی، فراتر از یک دستگاه و وزارت­خانه خاص، تکلیف قانونی همه نهادهای دولتی و حاکمیتی و نیز مراکز پژوهشی کشور است: «رسیدگی به مشکل کم‌آبی صرفاً به وزارت نیرو منحصر نمی‌شود و همه دستگاه‌های مرتبط وظیفه دارند در مشورت با جوامع دانشگاهی راه‌حل ملی برای خشکسالی بیابند».

درباره آب و معضلات مرتبط با کم­‌بارشی و بی­‌تدبیری در مدیریت مصرف آن، بارها گفته و نوشته شده است و کارشناسان و حتی مسئولان مختلف بارها هشدار داده‌اند؛ وقایع آبی تابستان و پاییز امسال نظیر آنچه در استان­‌های خوزستان و اصفهان و همچنین چهارمحال و بختیاری گذشت، نوک کوه یخی بزرگی است که اکنون آشکار شده است و بخش اعظم آن در سطوح زیرین قرار دارد.

خشکسالی­‌ها و مدیریت­‌های نابخردانه منابع آبی کشور، مدت­‌هاست مشکلات بزرگی در مصرف آب شرب، کشاورزی و صنعتی و البته زیرساخت­‌های طبیعی و جغرافیایی کشور پدید آورده که هر از چندگاهی نمود می­‌یابد؛ از تشنگی برخی شهرها و روستاها تا خشک شدن سفره‌های زیرزمینی آب، آسیب به جلگه­‌ها و تالاب­‌ها، تغییر مسیر رودها، سدسازی‌های غیرعلمی و … .

شرایط کنونی در پیوند با کاهش قابل ملاحظه نزولات آسمانی، به نقطه­‌ای رسیده که چنانچه هرچه زودتر فکری عاجل و «راه‌حلی ملی» برای آن اندیشیده نشود، ممکن است در آینده­‌ای نزدیک حتی منجر به مشکلات امنیتی و سیاسی شده و حیات سرزمینی ایران را در مخاطره قرار دهد.

ضرورت ورود همه دستگاه‌ها برای حل مشکلات آبی کشور
بحران آب در کشور محصول سه عامل هم­‌افزاست که ایرناپلاس در مطالبی مجزا به آن­ها پرداخته است؛ اگر عمده­‌ترین محورهای خشکسالی و بحران آب را در حوزه «آب شرب»، «آب کشاورزی»، «آب مصرفی صنایع»، «سفره‌های زیرزمینی آب»، «نزولات جوی» و «منابع آسیب‌پذیر موجود» محدود کنیم، چندین حوزه دیگر نیز لازم است که هم­‌زمان بررسی شوند؛ از جمله جلگه­‌ها و تالاب­‌ها، فرونشست زمین، تغییر مسیر رودها و ساخت سدها و بندها، مدیریت انتقال آب، شیوه دستکاری در جریان طبیعی آب، آلودگی شیمیایی و فیزیکی آب، مشکل شوری آب در برخی مناطق، لوله­‌کشی آب در شهرها و فرسودگی شبکه انتقال آب، آب‌رسانی به روستاها و … .

به این ترتیب مشاهده می­‌شود همچنان که رئیس‌جمهوری به درستی اشاره کرده، چاره‌جویی برای مشکلات آبی کشور را نمی­‌توان منحصر به یک وزارتخانه خاص کرد و لازم است همه دستگاه­‌های حاکمیتی وارد میدان شوند. در کنار وزارت­خانه‌های نیرو، جهادکشاورزی، اقتصاد، صنایع‌ومعادن و راه‌وشهرسازی (سازمان هواشناسی) و علوم و فناوری و نیز سازمان برنامه‌وبودجه، معاونت­‌های علمی و فناوری و سازمان حفاظت محیط زیست، لازم است همه نهادهای درگیر در بحران ملی آب، در یک تلاش مشترک سهیم باشند و آنگاه از دانشگاه‌های برتر کشور، مراکز نحقیقاتی، پژوهشکده­‌های آب و نیرو دعوت کرد در تدوین یک برنامه ملی مشارکت داشته باشند.

خوشبختانه تعداد مراکز تحقیقاتی، شرکت­‌ها و شوراهای کشوری مرتبط با محیط‌زیست و آب‌وخاک چنان پرشمار است که نیازی به تشکیل نهاد جدید نیست. از جمله آنها، شورای عالی آب، شرکت مدیریت منابع آب ایران، موسسه تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات آب­های زیرزمینی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، پژوهشکده محیط زیست، مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، مرکز ملی گرد و خاک، مرکز ملی تحقیقات شوری، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و چند دانشکده اختصاصی کشاورزی و محیط زیست.

ضرورت یک دبیرخانه مجازی برای پیگیری امور
استفاده از ظرفیت­‌های قانونی مجلس شورای اسلامی (کمیسیون‌های تخصصی کشاورزی و آب و محیط زیست) و یا مجمع تشخیص مصلحت نظام و امکانات نهادهای نظامی کشور، در کنار تشکیل «ستاد رسانه­‌ای آب و خشکسالی» می­‌تواند تا حدی این امید را به شهروندان منتقل کند که قرار است به­‌زودی برنامه­‌هایی علمی و عملی تدوین شود و در کنار راه­‌حل­‌های کوتاه‌مدت، نقشه جامع مقابله و پیشگیری از آسیب­‌های خشکسالی و کمبود آب تدوین شود.

در ادامه این تلاش­‌ها، ممکن است نیاز باشد دبیرخانه­‌ای دائمی با ساختاری الکترونیک (مجازی) و با عناوینی همچون «دبیرخانه ملی آب و خشکسالی» تشکیل داد که بدون افزودن به تشکیلات دولتی موجود، پیگیر برگزاری جلسه‌ها، پایش عملکرد دستگاه­‌ها و گزارش نتایج به مردم و رئیس جمهوری باشد. با توجه به محدودیت منابع هزینه­‌ای در بودجه­‌های سنواتی، می­‌توان این دبیرخانه را در نهاد ریاست جمهوری و زیر نظر رئیس دفتر یا معاون اول دولت تعریف کرد.        

در کنار این تلاش­‌ها، چند راهکار فوری لازم است در دستور کار قرار گیرد؛ همچنان که رئیس‌جمهوری اشاره کرده، تغییر الگوی کشت یکی از مهم­ترین و فوری­ترین نیازها و راه‌های مواجهه با کم‌آبی است؛ این موضوع با توجه به سهم ۸۰ درصدی مصرف آب­ کشور در بخش کشاورزی، چنان اهمیت دارد که همه کارشناسان معتقدند اجرایی شدن تغییر الگوی کشاورزی هرچه زودتر باید آغاز و متناسب با اقلیم و داشته‌های منابع آبی، برای کشت محصولات اقدام شود. بدیهی است که آموزش کشاورزان و اطمینان‌دادن به آنها برای کشت محصولات جایگزین نیز باید در دستور کار قرار گیرد.

تغییر الگوی کشت یکی از مهم­ترین و فوری­ترین نیازها و راه‌های مواجهه با کم‌آبی است؛ این موضوع با توجه به سهم ۸۰ درصدی مصرف آب­ کشور در بخش کشاورزی، چنان اهمیت دارد که همه کارشناسان معتقدند اجرایی شدن تغییر الگوی کشاورزی هرچه زودتر باید آغاز و متناسب با اقلیم و داشته‌های منابع آبی، برای کشت محصولات اقدام شود.همچنین نیاز است کمیته­‌ای متشکل از نمایندگان دولتی و غیردولتی بخش­‌های صنعت و آب، تشکیل و صنایع پرمصرفی را که متاسفانه در مناطق خشک و کم­‌آب کشور ساخته شده‌اند، شناسایی کرده و برای انتقال یا تغییر کاربری آنها اقدام کند. در کنار این موارد البته لازم است راه‌حل انتقال آب از دریاهای آزاد جنوب کشور دنبال شود البته به‌شیوه‌ای که با توصیه­‌ها و هشدارهای کارشناسان محیط زیست در تعارض نباشد.

عموم شهروندان نیز لازم است با درک گستره و عمق خشکسالی و کم­‌آبی کشور، به‌گونه‌ای مسئولانه در مصرف آب صرفه‌جویی کرده و بیش از هر زمان دیگری، منابع آبی کشور را ارج گذارند. با پیگیری مجدانه و همزمان این اقدامات می‌توان امیدوار بود که تا دیرنشده، کشور از بحران کم­‌آبی عبور کند و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی خشکسالی­‌ها به حداقل ممکن کاهش یابد.

آخرین بروزرسانی سایت: 1400-12-18 19:40